De wetenschap achter een goed ontworpen interieur: wat uw omgeving met u doet

TL;DR
Een interieur dat klopt, voelt direct goed. Vaak zonder dat u kunt uitleggen waarom. Onderzoek (zie bronvermelding onderaan) laat zien dat indeling, licht, uitzicht, geluid, tast, materialen en vele andere factoren merkbaar sturen hoe u zich gedraagt en voelt. In dit stuk vertalen we stevige wetenschap naar wonen. Interieurontwerp en creativiteit is niet iets ongrijpbaars, maar iets dat wetenschappelijk onderbouwd uw leven dagelijks verbetert.

De Gulden Snede is geen wetenschap meer

De Gulden Snede klinkt iedereen bekend in de oren en klinkt magisch. Maar harde wetenschappelijke onderleggingen bestaan niet. Onderzoek laat wel zien dat mensen eenvoudige, heldere verhoudingen prettig vinden. De Gulden Snede of de Fibonacci-reeks kan daar één van zijn, maar zeker niet de enige.

In de Renaissance gebruikten kunstenaars en architecten zoals Leonardo da Vinci en Alberti zulke verhoudingsritmes als inspiratiebron: van de gevel van Santa Maria Novella tot het Tempietto in Rome en modernere gebouwen als Villa Stein van Le Corbusier.

Bekende natuurlijke voorbeelden zijn de spiraal van een schelp of de zaadverdeling in een zonnebloem. Vaak worden die “gulden snede” genoemd, maar in werkelijkheid volgen ze logaritmische spiralen die er dicht bij liggen, maar niet exact hetzelfde zijn. Juist dat maakt het interessant: de natuur kiest vooral voor efficiëntie, en dat oogt voor ons prettig in zijn eenvoud.

In onze ontwerpen gebruiken we zulke verhoudingsritmes waar nodig als hulpmiddel, en toetsen we altijd of het in de ruimte klopt (bronnen).

Oergevoel

Ook al zijn we ons er vaak niet van bewust, toch kiezen we wanneer we ergens gaan zitten onbewust voor een plek met overzicht en rugdekking. Naar de reden hierachter is veel onderzoek naar gedaan (bron). In de Heaven Eleven ontwerpspelregels van Masters of Interior Design noemen we dat het Oergevoel omdat het sinds de oertijd in ons DNA ligt opgeslagen.

Zitposities met zicht op de ruimte en een beschutte rug voelen veiliger dan met uw rug naar de ingang. Een eettafel die met een korte zijde naar de entree of het uitzicht kijkt, laat alle tafelaars zich comfortabel voelen. Veel mensen ervaren de slaapkamer rustiger met het voeteneinde richting de deur, vooral wanneer het raam niet direct achter het hoofdeinde zit (bron).

Meer lezen: 7 tips voor het indelen van een nieuwbouw appartement.

Zicht en uitzicht

Uitzicht op de natuur kalmeert. Woont u op 24 hoog? Lucht en hemel werken ook; water en groen versterken dat nog eens. Klassiek en recent onderzoek laat zien dat natuurlijke input spanning verlaagt en aandacht herstelt (bron 1; bron 2). Een groene buitenruimte helpt. Heeft u een dakterras of balkon, zorg dan voor levend groen.

Binnen geldt hetzelfde. Bloemen, moswand, verticale tuin of een paar grote botanische planten: alles helpt (bron). Ook natuurlijke materialen en patronen, zoals houtnerven, natuursteen of organische weefsels, geven vergelijkbare signalen van rust (bron 1; bron 2). Een donkere vloer met naar boven toe lichtere materialen volgt ook een logica die we in de natuur herkennen (bron).

Verder lezen: Ruimtelijke werking door binnen–buiten effect.

Licht

Licht stuurt hoe u zich voelt en functioneert. Helder, koeler licht houdt u alert. Warm, gedimd licht helpt juist ontspannen in de avond (bron). De les is eenvoudig: kies per moment het juiste licht en voorkom hard, fel en koel licht wanneer u wilt ontspannen. Met domotica programmeert u dit eenmalig.

Licht is leven. Wist u dat het gefilterde licht dat door de bomen naar beneden valt, geluksstofjes vrijmaakt? Dat effect is ook in studies terug te zien (bron). In een penthouse in Rotterdam hebben wij dit effect toegepast door een strekmetalen plafond te maken, met verlichting erachter, zodat de ruimte een zachte, sprankelende gloed krijgt alsof het licht door de bladeren valt.

Meer lezen: Hoe maak ik mijn huis lichter?

Geluid

Geluid gaat niet alleen over het aantal decibels. Een zacht, terugkerend tikkend geluid van de lift in het complex, een lage brom van een verkeerde dimmer, of het schuiven van een stoel over tegels kan volgens het WHO zeer storend zijn (bron).

Ook geluidsoverdracht tussen ruimtes in huis telt. Als uit de kamer van een van de kinderen muziek schalt terwijl u probeert thuis te werken, is dat niet alleen frustrerend, het leidt ook af. Iemand moet kunnen slapen terwijl de ander een film kijkt of bezoek ontvangt (bron).

Praktisch helpt het om tv-wanden niet rug-aan-rug met het hoofdeinde te plaatsen. Verder zorgen zwaardere deuren, vormen van ruimtes, valdorpels, massieve wanden, of voorzetwanden, kasten, isolatie in scheidingswanden en kierafdichting voor minder overdracht. Gordijnen en andere zachte materialen op de juiste plek dempen nog eens extra.

Meer lezen: Wat is de ideale indeling voor mijn nieuwbouw appartement?

Materialen en aanraking

U schuift een stoel naar achteren. Te licht? Dan voelt het “goedkoop”. Te zwaar? U houdt er een halve hernia aan over. De sweet spot is solide maar soepel: dat geeft kwaliteit en vertrouwen (bron 1; bron 2).

Hetzelfde geldt voor andere materialen. De keuze voor een aanrechtblad is niet alleen esthetisch of praktisch. Raak het aan en het doet iets met uw gevoel (bron). Massief hout, RVS of natuursteen brengt echt een andere reactie bij u teweeg. Klopt u op een wand, dan hoort u of de muur massief is of hol. Uw handen bevestigen het: dit is degelijk.

Onderzoek laat zien dat simpele dingen als body, klank en hardheid onze beoordeling sturen, vaak zonder dat we het doorhebben (bron). Daarom voelt een houten vloer toch echt prettiger dan een pvc houtlook of keramisch pakket.

Als u dingen als tast, gewicht, klank, textuur, optelt, merkt u dat materialen niet alleen mooi zijn, maar iets met u doen. In onze projecten kiezen we daarom bewust voor materialen die de juiste reactie teweeg brengen: een raamzit in hout kan precies dat juiste gevoel raken, of het volle tikje van een koffiekopje dat u neerzet op het aanrecht. Wie eenmaal dat verschil voelt, wil niet meer terug.

Form Follows Function is achterhaald

De term uit de Bauhaus, “Form Follows Function”, klinkt krachtig, is achterhaald. Alleen optimaliseren voor functie levert ruimtes op die kloppen op papier en toch leeg aanvoelen. Precies dat gebeurde bijvoorbeeld in de wederopbouw: de eerste flatgebouwen met keurige tuinen ertussen werkten op tekening, maar niet in het dagelijks leven. De term 'woonmachine' van Le Corbusier zegt al genoeg.

Waarom? Wanneer vorm alleen functie volgt, ontstaat vervreemding. Wat ontbreekt is betekenis. Neurowetenschappers beschrijven dat esthetische ervaring niet alleen uit waarnemen ontstaat, maar ook uit emotie en betekenis (bron).

Form Follows Meaning is daarom completer: het begint bij betekenis. Wat moet deze plek voor ú doen? Verbinden aan tafel; tot rust komen na een late vlucht; wakker worden met lucht en licht; onbespied naar de badkamer kunnen terwijl uw partner met gasten nog een laatste glas drinkt.

Schoonheid & rust

Wat doet schoonheid met mensen, en wat doet onrust? Onderzoek naar natuur- en vormvoorkeuren laat zien dat het brein kalmeert bij heldere patronen en herhaling (bron). Opruimen en slimme logistiek maken de weg vrij voor schoonheid. Omgekeerd werkt het niet. Eerst iets moois maken en dan zorgen dat het werkt gaat absoluut nieuwe verbouwingen opleveren.

Onze Heaven Eleven ontwerpspelregel Lui en Opgeruimd is hier cruciaal: ontwerp het zó dat het interieur makkelijk opgeruimd blijft en zo weer aan kant is. Dat is geen smaaktruc; het is hoe hoofd en lijf werken.

Wilt u hier meer over weten? Lees dan hier verder over slimme opberg oplossingen.

Hoe gaat u dit doen?

De samenhang tussen gedrag, zintuigen en techniek ontstaat niet toevallig. Licht beïnvloedt alertheid en ritme. Natuur verlaagt spanning en helpt de aandacht herstellen. Geluid raakt slaap en stress. De manier waarop dingen aanvoelen en klinken stuurt uw kwaliteitsbeleving. Wij verwerken dit in één plan, voorkomen botsende keuzes en zorgen dat het geheel niet alleen mooi is, maar elke dag moeiteloos werkt. En dat terwijl u in de regiestoel blijft.

Klaar om dit door te vertalen naar uw huis of appartement?
Neem contact op.

Bronnen genoemd in dit artikel:

• Beyond Interior Design podcast met Callie van der Merwe — Apple Podcasts · Spotify (podcastkanaal)
• Science in Interior Design: Creative Validation (Linda Kafka & Mike Peterson) — Apple Podcasts · YouTube
• Science in Design Institute — Website · Faculty
• Ulrich, R.S. (1984) — View Through a Window May Influence Recovery from Surgery, Science · DOI · PubMed
• Kaplan, S. (1995) — The Restorative Benefits of Nature: Toward an Integrative Framework, Journal of Environmental Psychology · Artikel · PDF
• Chatterjee, A. & Vartanian, O. (2014) — Neuroaesthetics, Trends in Cognitive Sciences · Artikel · PubMed
• WHO (2018) — Environmental Noise Guidelines for the European Region · WHO PDF
• Terrapin Bright Green (2014, 2016+) — 14 Patterns of Biophilic Design · Overzicht · PDF 2014 · Reference Guide
• Chamilothori, K. et al. (2022) — Effects of Dappled Light Patterns on Preference, Fascination, and Restoration, Lux Europa Proceedings · PDF · Record
• Michel, C., Velasco, C. & Spence, C. (2015) — Cutlery matters: heavy cutlery enhances diners’ enjoyment…, Flavour · Artikel · Oxford Repository
• Chellappa, S. et al. (2011) — Evening exposure to a LED-backlit screen affects circadian physiology and alertness, PLOS ONE · DOI
• Ackerman, J., Nocera, C. & Bargh, J. (2010) — Incidental haptic sensations influence social judgments and decisions, Science · DOI
• Callie van der Merwe — enviro-hacking & gedrag (LinkedIn) — Envirohacking (Part 1) · What is Envirohacking? · How Architecture Predicts Behaviour
• Green, C.D. (1995) — All that glitters…? A review of psychological research on the aesthetics of the golden section, Perception. PDF
• Höge, H. (1995) — Fechner’s Experimental Aesthetics and the Golden Section Hypothesis Today, Empirical Studies of the Arts. Sage
• Höge, H. (1997) — The Golden Section Hypothesis—Its Last Funeral, Empirical Studies of the Arts. DeepDyve
• Markowsky, G. (1992) — Misconceptions about the Golden Ratio, The College Mathematics Journal. PDF
• De Bartolo, D. et al. (2021) — The golden ratio as an ecological affordance leading to aesthetic preference. PMC